Sümerolog, bilim insanı, tarihçi. 20 Haziran 1914, Bursa
doğumludur. Muazzez İlmiye Çığ’ın ailesi köken olarak Kırım’lı göçmenlerden
olup babası Kırım’dan Merzifon’a, annesi ise Kırım’dan Bursa’ya göç etmişti. Ailesi
İzmir’de yaşamaktayken, 1919’da İzmir’in Yunan ordusu tarafından işgalinin
ardından daha güvenli bir yer olan Çorum’a yerleşti. Muazzez İlmiye Çığ,
ilkokula Çorum’da başladı, ailesi oradan
Bursa’ya taşınınca, orada özel bir okul olan “Bizim Mektep”te Fransızca ve
keman dersleri de aldı. 1926 yılında sınav kazanarak Bursa Kız Muallim Mektebi’ne
(Bursa Kız Öğretmen Okulu) girdi. 1931 yılında bu okulu bitiren Çığ, babası
gibi öğretmenlik yapmak üzere Eskişehir’e atandı. Babasının da öğretmenlik
yaptığı Eskişehir’de dört buçuk yıl çalıştı.**
Muazzez İlmiye Çığ, Atatürk’ün emriyle kurulan AÜ Dil ve
Tarih Coğrafya Fakültesi’nin Hititoloji Bölümü’ne girdi (1936). Burada, Nazi yönetimindeki
Almanya’dan Türkiye’ye kaçıp gelen Prof. Dr. Hans Gustav Guterbock’tan Hitit
dili ve kültürü derslerini, Prof. Dr. Benno Landsberger’den Sümer ve Akad
dilleri ve Mezopotamya kültürü dersleri aldı. Çığ, 1940 yılında Ankara
Üniversitesi’nden mezun oldu ve İstanbul Eski Şark Eserleri Müzesi Çiviyazılı
Belgeler Arşivi’ne uzman olara atandı. Bu sırada okul arkadaşı ve öğretmen
Kemal Çığ ile evlendi.
Müzede çalıştığı 31 yıl boyunca meslektaşı Hatice Kızılay
ve Dr. F.R. Kraus ile birlikte müzenin deposunda bulunan Sümer, Akad ve Hitit dillerinde
yazılmış on binlerce tableti temizleyip sınıflandırarak numaralandırdı. Yetmiş
dört bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeleri belgeliğini oluşturdu. Üç bin
tabletin kopyasını yapıp katalog olarak yayımladı.
Muazzez İlmiye Çığ, İstanbul Arkeoloji Müzesi’ni;
Paris-Louvre Museum, Londra-British Museum, Berlin-Vorderasiatisches Museum
gibi bir Eski-Önasya Dilleri Araştırma Merkezi durumuna getirdi. Amerika’dan, Almanya’dan
ve Finlandiya’dan gelen uzmanlarla Sümeroloji alanında yayınlar yaptı. 1957
yılında Münih’te yapılan Oryantalistler Kongresi’ne katıldı. 1960’da Heidelberg
Üniversitesi’nde altı aylık bir çalışma yaptı. 1965’te Roma’da açılan Hitit
sergisini bu kentten alarak Londra’ya götürdü. Kısa bir süre kaldığı Londra’da
da çalışmalarını sürdürdü. 1972 yılında Arkeoloji Bölümü’nden emekliye ayrıldı.
Emekliye ayrıldıktan sonra bir süre yurtdışında yaşayan
Çığ, 1988’de Philadelphia’daki Asuroloji Kongresi’ne katıldı. Philadelphia Üniversitesi
Müzesi Tabletler Bölümü Başkanı Prof. Kramer ile yaptığı çalışmalar sonucu
Sümer edebiyatına yeni konular kazandırdı, eksik bilgileri tamamladı. Kramer’in
/“Tarih Sümer’le Başlar”/ yapıtını Türkçeye çevirdi. (Türk Tarih kurumu,
1990-95-98) Kitabın çok ilgi görmesi üzerine 1993’te çocuklara yönelik /“Zaman
Tüneliyle Sümerlere Yolculuk”/ kitabını yazdı. İlerlemiş yaşına karşılık arka
arkaya yeni yapıt üretmeyi sürdürerek Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan on
beş kitap yazdı.
Çalışmaları nedeniyle, 2000 yılında İstanbul Üniversitesi
kendisine ‘Fahri Doktor’ unvanı verdi. 2005 yılında Osmaniye’nin Çardakköyü’ndeki
Anadolu Kültür Araştırmaları Derneği tarafından kendisine ‘Özgür İnsan’ ödülü
verildi.
2007 yılında, /“Vatandaşlık Tepkilerim”/ adlı kitabında,
“Halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” savıyla yargılandı ve ilk duruşmada
aklandı. Muazzez İlmiye Çığ’ın /“Vatandaşlık Tepkilerim”/ adlı kitabı, Galatarasaray
Rotary Kulübü tarafından İngilizceye çevrilip basılarak Avrupa ve Amerika’daki
üniversite kütüphanelerine dağıtılmıştır.
Muazzez İlmiye Çığ, davet edildiği konferans ve
organizasyonları ile televizyonlarda Sümer tarihi ve toplum sorunları hakkında
konuşmalar yaptı.
Yunan Mitolojisi’nin Sümerlerden alıntı olduğunu iddia
etti. Kitaplarından “Sümerli Ludingirra”, 2004 yılında İran’da basıldı. Kendisine
Adana Tepebağ Rotary Kulübü Meslek Hizmet Ödülü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Fahri Doktora unvanı, Osmaniye Anadolu Kültür Araştırmaları Derneği
‘Özgür İnsan’ ödülü verilen Muazzez İlmiye iki kız annesidir.
ESERLERİ :
Kur’an İncil ve
Tevrat’ın Sümer’deki Kökeni (1995),
Sümerli Ludingirra-
Zaman Tüneliyle Yolculuk (1996),
İbrahim Peygamber –
Sümer Yazılarına ve Arkeolojik Buluntulara Göre (1997),
İnanna’nın Aşkı Sümer’de
İnanç ve Kutsal Evlenme (1998),
Zaman Tüneliyle Sümer’e
Yolculuk (1998),
Hititler ve Hattuşa /
İştar’ın Kaleminden (2000),
Gılgameş Tarihte İlk
Kral Kahraman (2000),
Ortadoğu Uygarlık
Mirası (2002),
Ortadoğu Uygarlık
Mirası 2 (2003),
Sümer Hayvan Masalları (2003),
Bereket Kültü ve Mabet
Fahişeliği (2004),
Vatandaşlık Tepkilerim
(2004),
Atatürk Düşünüyor
(2005),
Sümerlilerde Tufan Tufan’da
Türkler (2008),
KAYNAKÇA :
İhsan Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004)
Encyclopedia of Turkish Authors (2005)
Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2.bas. 2007)
Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2,
2013)
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Serhat
Öztürk
Çivi Çiviyi Söker: Muazzez İlmiye Çığ Kitabı (2002),
Söyleşi (Vatan Gazetesi,16 Ekim 2006),
Muazzez İlmiye Çığ’dan itiraf: “Profesör değilim, sadece
kütüphane memuruydum” (Zaman, 24 Mayıs 2009)