SURİYE DOSYASI : Rusya’nın Suriye güvenlik birimleri üzerindeki etkisi

Rusya’nın Suriye güvenlik birimleri üzerindeki etkisi

El-Kasir bölgesine 7 Temmuz’da geri dönüş yapan Suriyeli mülteciler (Reuters)

Londra/Şarku’l Avsat

9 Temmuz 2019

*** 

Suriye rejimi, ülkedeki güvenlik birimlerinin yöneticilerinde önemli değişikliklere gitti. Söz konusu değişikliklerin başında Askeri İstihbarat Servisi, Milli Güvenlik Şubesi, Suriye rejiminin yürütme kolu olarak bilinen Genel İstihbarat Servisi ve Hava İstihbarat Birimi gibi en hassas birimler yer aldı. Söz konusu dört birimin Suriyelilerin hayatları üzerindeki kontrolleri, diğer dokuz güvenlik kurumu ile birlikte son 8 yılda önemli ölçüde arttı. Zira kendilerini Suriye rejiminin hayatta kalmasını sağlayan tek gerçek taraf olarak görüyorlardı.
Atamalarda Rusya etkisi
Suriye güvenlik birimlerinin yapılarının detaylarını, aralarındaki ilişkilerini, iç ve dış bağlantılarını yakından takip eden gözlemciler Independent Arabia’dan Rüstem Mahmud’a yaptıkları açıklamada söz konusu değişikliklerin doğrudan Rus gözetimi ve denetimi altında yapıldığını aktardı. Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in yaklaşık iki haftadır Rus tarafı ile sıkı görüşmelerde bulunduğunu bildiren gözlemciler, Esed rejiminin Rusya’nın taleplerine artık karşı koyamadığını ve bu nedenle nihai kararlarını verdiğini belirtti.
Söz konusu atamalar arasında en dikkat çekeni Rus danışman ve askeri yetkililere yakın bir subay olan Genel İstihbarat Müdürü Muhammed Dib Zeytun’un Ali Memlük’ün yerine Milli Güvenlik Şubesi Başkanlığı’na getirilmesi oldu. Milli Güvenlik Şubesi, Suriye’deki güvenlik birimlerini kontrol ve koordine eden, bunları Devlet Başkanlığı’na bağlayan merkezi bir hücre konumunda.
Açıklamalarında Suriye rejiminin ülkedeki kriz kaynaklı tutumundaki değişikliklere de işaret eden gözlemciler, bu değişikliklerin siyasi bir takım işaretleri olduğunu belirtti. Söz konusu değişikliklerin, bölgedeki çeşitli ülkelerin muhalifleriyle müzakere noktası haline gelen ve adeta bir arabuluculuk ofisine dönüşen Umman’ın Dışişleri Bakanı Yusuf bin Alevi’nin ziyaretinden bir gün sonra yapıldığına dikkat çekildi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen ile geçen çarşamba günü gerçekleştirdiği son görüşmenin ardından bir dizi açıklamada bulunmuştu.
Lavrov, Rus Kommersant gazetesine verdiği demeçte şunları söylemişti:
“Rusya, Suriye ile BM arasında Suriye Anayasa Komisyonu konusunda uzlaşıya vardı. Komisyon’un kurulma çalışmalarına 6 aylık aranın ardından kaldığı yerden devam edilecek.”
Ancak söz konusu kararların arkasındaki siyasi değişimin en önemli işareti, Esed’in Milli Güvenlik Şubesi’nin eski Başkanı Ali Memlük’ü Güvenlikten Sorumlu Başkan Yardımcısı yapması oldu. Bu değişiklik, Suriye rejiminin Suriyeli muhaliflerle beraber olanlar da dahil bölgesel ve uluslararası güçlerle uzlaşma yoluna girmesini sağlayabilir.
İran nüfuzunun Hava İstihbarat Birimi’nden koparılması
En dikkat çekici değişikliklerden biri de hiç şüphesiz İran’ın nüfuzuna en yakın Suriyeli güvenlik birimi yetkililerinden  olan Hava İstihbarat Birimi Müdürü Cemil el-Hasan’ın görevden alınması oldu. Hava İstihbarat Birimi, Suriye’deki sivil güçlere en şiddetli ve kanlı şekilde karşılık veren güvenlik güçlerinin merkezi olarak biliniyor.
Cemil el-Hasan’ın yerine Tuğgeneral Gassan Cevdet İsmail’in getirilmesi de Rusya’nın İran nüfuzuna vurduğu güçlü bir darbe olarak nitelendirildi. Hava İstihbarat Birimi, Ruslara en fazla kafa tutan Suriyeli birimlerin başında geliyordu. Rusya, Suriye ordusu Genelkurmay Başkanlığı, Genel İstihbarat Birimi ve Milli İstihbarat Birimi’ni kontrolü altına alsa da askeri ve hava güvenlik birimleri İran’ın etkisi altında kalmaya devam etti.
Edinilen bilgilere göre Cemil el-Hasan’ın görevden alınması öncesinde de söz konusu adımın atılacağı biliniyordu. Ancak görevden alındıktan sonra ne olacağıyla ilgili düğümün iki temeli vardı… Bunlardan ilki Suriye ordusunun 5. Kolordu’nun düzenli orduya dahil edilmesine karşı çıkmasından duyulan endişeydi. Hasan, 2016’nın sonlarında Rusya tarafından kurulan 5. Kolordu’nun Rusya’nın Suriye’deki tüm askeri birimlerine nüfuz etmesi için kurulmuş bir platform olduğunu söylemişti. Ayrıca 5. Kolordu, temelde Rusya’nın Suriye’nin farklı bölgelerinde yer alan İran’ın oluşturduğu düzensiz gruplara karşı mücadele etmek isteyen binlerce gönüllüden oluşuyor. Hasan ise başta güneydeki bölgeler olmak üzere Suriye’nin bazı bölgelerinde, İran’ın varlığını azaltmak için sunulan bu öneriye katılmıyordu. Bu yöndeki herhangi bir hareketin, rejimi doğrudan Suriyeli diğer siyasi güçlerle bir anlaşmaya girmeye iteceğini düşünen Hasan’a göre Suriye rejiminin yanında olan İran tek mutlak destekti.
Bununla birlikte güvenilir kaynaklar, son aylarda Hasan’ın sağlığının bozulduğu ve bu dışlama sürecinin geçtiğimiz yılın sonlarından bu yana devam ettiğini aktardı. Kaynaklar ayrıca Hasan’ın başında bulunduğu birimdeki tüm yöneticiler, görevler ve unsurların Hasan’ın etkisi pahasına kendi güçlerini genişlettiklerini ve Hasan’ın buna karşı koyamadığını kaydetti.
Hassas atamalar
Memlük, Zeytun ve Hasan ile ilgili üç büyük değişikliğin yanı sıra Beşşar Esed tarafından bugün verilen ve Suriye güvenlik birimlerini Rusya’ya yakın yapılar haline getirmeyi ve savaş boyunca etkili olan isimleri uzaklaştırmayı hedefleyen diğer atamalar da gerçekleşti. Milli Güvenlik Şubesi Başkanlığına getirilen Zeytun’un yerine Genel İstihbarat Müdürlüğü’ne Tuğgeneral Husam Loka atandı. Esed ayrıca eski Suriye Savunma Bakanı ve 2012 yazında bombalı saldırıda ölen Suriye Kriz Hücresi Başkanı Hasan Türkmani’nin oğlu Ali Hasan Türkmani’yi Başkanlık Sarayı Güvenlik Danışmanı olarak atadı. Türkmani, Rus nüfuzuna yakınlığıyla biliniyordu.
Gözlemciler, Esed’in güvenlik birimleri ve özellikle de en etkili 4 birimin başına getirdiği isimler arasında Sünni mezhep merkezli bir denge kurmaya çalıştığına işaret etti. Ancak gözlemciler bunun, söz konusu birimlerin Esed’e bağlılık dereceleri bakımından farklılıkları olduğu anlamına gelmediğine dikkat çekti.