Yurtsever ve Açık Bilgi Platformu | Özel Büro İstihbarat Grubu Bilgili toplum, güçlü Türkiye
GÜRSEL TOKMAKOĞLU : Akıllı İstihbarat Savaşları Çağı
20 Nisan 2020
Dördüncü Sanayi Devrimi sonrasında Amerika
Birleşik Devletleri bütünüyle yeni bir istihbarat mücadelesi içine girdi. Buna
Akıllı İstihbarat Savaşları (Intelligent Intelligence Warfare, IIW) Çağı
denmektedir. Bu yıllarda ABD başta Çin olmak üzere sürdürdüğü küresel rekabette
geri kalmamak için stratejik bir çaba göstermektedir. Bu çabanın anlayış,
teşkilat, uygulama yönleriyle zorlu bir süreci tarif ettiği açıktır. Ancak
geniş dönem olarak çağı işaret etmeleri dikkat çekicidir, uzun sürecek gibi…
Gri Bölge Savaşı (Grey Zone)
ABD ve Çin arasında Ticaret ve Teknoloji Savaşı çok
ileri seviyelerde gelişmiş ve cari etkileri itibarıyla bütün dünyayı ilgilendiren
bir hal almıştır. Bu dudumda diğer ülkelerin de benzer çaba içine girdiklerini
söylememiz gerekiyor. Çoğu zaman bazı yazarlar Yeni Soğuk Savaş tanımını
kullanmak istediyse de buna itiraz edenler de çıkmaktadır. Soğuk Savaş’ın bir
özelliği de içinde İstihbarat Savaşı olmasıdır. En azından dönemimizde bu şartı
görebiliyoruz. Soğuk Savaş’ın ikinci özel konusu ise Kitle İmha Silahları
tehdidinin mevcudiyetidir.
Her ne kadar bugün barış şartlarında görünürde ABD ve
Çin arasında bir savaş dönüyorsa da güç dengeleri ve yetenekleri ile Rusya’nın
bu savaşta geride durduğunu düşünmek büyük hata olur. Rusya jeostratejik açıdan
çok geniş bir alanda yer alır, kolu bacağı her yere uzanır. Diğer yandan Avrupa
ülkelerinin de yeteneklerini değerlendirmek icap eder. Avrupa da teknolojide
ileri, en azından kullanıcı. Öğleyse bu savaşın içindeki başat aktörlerin
sayısı artmaktadır; ABD ve Çin başta olmak üzere Avrupa ve Rusya da savaşın
içindedir. Hatta bir diğer gelişen ekonomi Hindistan da bir taraf olmak
durumundadır ve hesaba katılanlardandır.
Soğuk Savaş yerine daha çok Gri Bölge Savaşı kavramını kullanmayı tercih
ediyorum. Aslında her ikisi de olur derseniz, itirazım olmaz. Şimdi, bu Gri
Bölge Savaşı içinde ülkeler Dördüncü Sanayi Devrimi ile belirginleşen
teknolojiler ile ilgili kıyasıya bir İstihbarat Savaşı sürdürmekteler.
Akıllı İstihbarat Savaşları Çağı’nda amaç nedir?
Gelişmekte olan teknolojilere daha erken sahip olmak, hasmın imkân ve
kabiliyetlerini zayıflatmak, çabasından vaz geçirmek, piyasada bu
teknolojilerin ürünleriyle öncü olmak, bu sayede sosyo-ekonomik ve politik
alanı daha fazla etkilemek amaçlanmaktadır.
Dördüncü Sanayi Devrimi ile söz konusu edilen yeni
teknoloji sahaları şunlardır: Yapay Zekâ (Artificial Intelligence, AI),
Makine Öğrenimi (Machine Learning, ML), Büyük Veri (Big Data, BD),
Bulut Teknolojisi (Cloud Technology, CT), Nesnelerin İnterneti (Internet
of Things, IoT) ve gelişmiş sensorlar.
Karşımıza çıkan gelişen teknolojilerde çoklu
sensorların kullanılması, sınıflandırmaya açık büyük veri kütüklerinin
oluşturulması, kuantum bilgisayara yöneliş, yeni dil alanlarının
geliştirilmesi, 5G’den sonra 6G’nin geliştiriliyor olması, atmosfere bir internet
ağının (networking) inşa ediliyor olması, sınırsız internetin ücretsiz
verilmesine çok az zaman kalması, bütün bu imkanlarla her bir ferdin her anını
kontrol edebilecek izleme pozisyonlarının oluşması, bugün insanlık için ciddi
bir eşiktir. Bu eşiğin bir diğer tarafı ise merak edilen konudur.
Gelişen teknolojilerin faydaları Amerikan istihbaratı
için zorunlu bir alan oluşturmaktadır. ABD açısından bu manada jeopolitik bir
boşluk olmamalıdır. ABD’nin başlıca rakipleri benzer yapay zekâ ve ilgili
teknolojileri istihbarat operasyonlarını geliştirmek ve alana entegre etmek
için hızlı bir şekilde çalışıyorlar. Bununla birlikte, ABD istihbaratına meydan
okuma, yalnızca ABD düşmanlarından veya rakiplerinden değil, değişik
örgütlerden, bürokratik ve teknik engel yaratan kısımlardan ve şirketlerden de
gelmektedir. Sonuçta istihbarat servisleri bile bu yenilikleri zaman içinde
kullanmaya başlamışlardır. Özel sektörün rekabet ortamı çok dinamiktir. Bu
nedenle devletin sistemleri özel sektörün önünde gelişmek zorundadır. Bu ise
başlı başına bir sorun sahasıdır. Eğer bu yapılamazsa devlet özel sektörle iç
içe çalışmak zorundadır.
İstihbarat
İstihbaratın tarifi, basitçe, verilerin toplanması,
işlenmesi, depolanması, analizi, değerlendirilmesi ve karar vericilere dağıtılması
gibi bir prosesi içermektedir. İstihbarat bir haber değildir, üründür.
Burada söz konusu olan Bilimsel ve Teknolojik
İstihbarat dalıdır. Stratejik istihbaratın 8 ana dalından biridir bu. Diğerleri
neler? Askeri, Coğrafi, Politik, Ekonomik, Sosyolojik, Biyografik, İletişim ve
Ulaştırma. Demek ki bilim ve teknoloji kapsamındaki verilerin özellikleri ile
bu tür bilgilere ihtiyaç duyanlar bellidir.
Ama şunu da işaret edelim, bu konu neredeyse bir
devletin en üst çatısı ile değişik şirketlerin geliştirme ofislerine kadar çok
değişik alanlardaki çalışanların işine yarayan bir istihbarat dalıdır. Bugün
ülkelerin refah ve güvenliği, şirketlerin ise gelişmesi bu istihbarata
bağlıdır.
Esasında tanıma Türkçe değil de İngilizce baktığımızda
tablo karşımıza daha net gelmektedir. Intelligence bizde istihbarat
demek oluyor. Diğer bakışla intelligence, tam karşılığı
olan “zekâ” anlamıyla bugünün teknolojisinin ana omurgası olan Yapay
Zekâ (AI) ile tamamen ilgilidir. Intelligence köken
olarak inter-legere, “arasından-seçmek” sözcüklerinden
müteşekkildir. Canlıda var olan zekâ dediğimiz şey ile, örneğin zeki insan
diyoruz, bir disiplin olarak intelligence (Türkçede
istihbarat), kökenden yola çıkarsak; çok sayıda bilgiyi toplamak, onların
arasından ihtiyaç duyulanı seçmek, tüm verileri işlemek, sonuçta yeni bir bilgi
seti üretmektir. Köken olarak bu fiilin tam da zekâ olması şaşırtıcı değildir.
Bugün görüyoruz ki terime bir ilave vurgu ile zekilik
veya akıllılık katılmak isteniyor. Bu da kullanılan ileri teknolojik
imkanlardan kaynaklanıyor. Dijital Devrim sonrası ortaya çıkan
bilgi birikimi ile alakalı sürekli gelişen teknolojiler, kendi
başlarına dahi birer akıl küpü iken, bunun her boyutuyla küresel güç
mücadelesinde kullanımıyla da bir işlev oluşturuyor.
Bu
itibarla “istihbarat” ve “zekâ” konuları tamamen aynı
ifadeyi kasteder. Bilimsel ve Teknolojik İstihbarat alanında aynı noktada
çakışarak, bu özelliğini eksiksiz kanıtlar.
Bir ileri adımda yeni teknolojilerle karşılığını bulan
Yapay Zekâ, Makine Öğrenimi, Büyük Veri ve Bulut Teknolojisi gibi konuların da
istihbaratın prosesleri ve gerekli olan gereçleri (intelligence tools)
gibi ele alınmasında hiçbir engel yoktur. Tek yapılması gereken konu bu
yeniliklerle mevcut sistemleri evrimleştirebilmektir.
İstihbarat Çarkı (Intelligence Cycle)
istihbarat üretimi prosesidir: Konuya özel bilgi seti üretmek ve karar
verebilmek için gerekli sorulara cevap vermek amaçtır. Bu prosesten geçmeyen
veri istihbarat haline dönüşmemiş ve henüz ham demektir. İstihbarat çarkının
içeriğinde temel başlıklar olarak en azından toplama, analiz ve dağıtım kalsın,
bu yeterlidir.
Akıllı İstihbarat (Intellgent Intelligence),
Coğrafi Mekânsal İstihbarat (GEOINT), Sinyal İstihbaratı (SIGINT), İnsan
(Beşerî) İstihbarat (HUMINT) ve Açık Kaynak İstihbaratı (OSINT). Bu belirtilen
istihbarat dalları verileri toplayacak ve kendi sistemleri ile analiz edecek,
depolayacak. SIGINT, İletişim (COMINT) ve Elektronik (ELINT) İstihbarattan
meydana gelmektedir.
Örneğin COVID-19 ile mücadelede Çin’deki Alibay’ın
kullandığı sistem kısaca şöyle: Birey evden çıkarken yüz tanıma ile mekân
tespitini yapıyor ve veriyi merkeze aktarıyor. Bu kişinin önceki verileri
sistemde kayıtlı ve sonra günlük işleri için takip konum olarak takiple
sürdürülmektedir. Bir araca binse veya caddede yürüse bile sensorlarca sürekli
izler alınmaktadır. Amaç COVID-19 olduğuna göre, kişinin cep telefonundaki
uygulamasına renk kodu ile etrafındaki kişilerin hastalık bilgileri
aktarılmakta ve mesafeleri verilmektedir. İş yaşamı ve sonra alışveriş
imkanları dahil bireyin her anı sistem üzerinden yapılmaktadır. Harcamaları,
güvenliği, sigortası… Akşam evine girerken, kişi eve girdiğinde bir günlük
çevrim kapandı zannedilmesin. İlaç alınıyor mu, televizyonda ne seyrediliyor,
telefonda konuşuldu ise konu neydi, mesajlaşma oldu ise ağındaki veriler neler
oldu, bilgisayarda vakit geçirildi ise hangi sitelerde ne işlemler yapıldı,
gibi veriler de sürekli depolanmaktadır. Dolayısıyla, sağlık, güvenlik, iş
yaşamı, sosyal faaliyetler, vs. hakkındaki verilen GEOINT, SIGINT (COMINT ve
ELINT), HUMINT, OSINT yapılarak toplanmaktadır.
Bu faaliyetlerde teknik sistemler, bizatihi insan
kaynağı ve ticari ortaklar işlem görür. Teknik alanda, sahada kullanılan
görüntülü, sesli, biyometrik sistemler için sensorlar, yapay zekâ üniteleri ile
verilerin tasnifi, kullanılan kavramların örgüsü, diğer istihbarat hedeflerinin
konumları, mesafeler, yönler, etkileşimler, hız, yoğunluk, ölçek bilgileri,
yüksek olasılıklı beklentiler, öğrenen sistemlerin marifetiyle karakterize
edilenlerin bir sonraki hareketlerine göre alınacak pozisyonlar, sinyal
aktarımları, elektronik veriler, dil çevirileri, şifreler, vs. her bir veri
alınır ve işleme tabi tutulur.
Bizatihi insan kaynaklı operatörle işlem yaparlar.
Ajan-ajana olan faaliyetler temel istihbarat faaliyetidir. Diğer taraftan
kavram çalışmaları için insan beyninden alınan veriler sistem geliştirmeye
yarar. Buna göre algoritmalar oluşturulur. Yapay zekanın işlevi geliştirilir.
İnsan yaşam kalıplarının öğrenen sistemler için model haline dönüşmesi sağlanır.
Sonuçta insan kaynağının her alanda nasıl kullanılacağına dayalı veriler bile
ortaya çıkarılır.
Unutulmamalıdır, sosyo-ekonomik ve politik alanda
sürdürülen bütün faaliyetlerde ticarileşen bir dünya algısı vardır. Bu bakımdan
arz-talep dengesi içinde yer alan her bir ürün, ödeme sistemi ve insan
aralındaki ilişkinin tam olarak toplanması ve değerlendirilmesi gerekir. Ticari
şirketlerin kendi alanlarındaki faaliyetlerle devlet örgüsü içindeki veri
akışının bir bütün halinde açık olması istenir. Diyelim bir akıllı telefon
üreticisi ve buna servis sağlayan şirket her ne yapıyor ise bunun istihbarat
adına etkileşimde bir yeri vardır. Hatta hatırlanacaktır, ABD, Çin’in Huawei
şirketi ve 5G şebeke yatırımları için çok etkili karşı koyma faaliyetlerine
girişti. Bu manada yetkilileri casuslukla yargıladı ve mali tedbirleri devreye
koydu. CIA dahil pek çok istihbarat organı yıllarca faaliyet içine girdi.
İstihbaratın stratejik seviyede üretilmesi, bir
konunun ele alınışından başlayarak sonuçta elde edilen ürünün mahiyetine kadar,
ondan yararlanma yönüyle, en üst seviyede, kapsamlı etki ve uzun vadeli
kullanımını tarif eder. Stratejik hamleler stratejik istihbaratla olur. Savaş
alanı küreselleşti, hatta uzayı da içine aldı. En azından ABD için Uzay Savaşı
Kuvvetleri hazır haldedir. Gerçek savaş türlerine ilave, sanal alemin savaşı da
sürüyor. Buna Siber Savaş diyoruz. Hatta bunların karma, melez haline Hibrit
Savaşlar diyoruz. Dolayısıyla stratejik istihbarat seviyesi, örneğin konu
ülkeyle ilgili ise, devletin ana faaliyetiyle özdeşleşir.
İşin içinde devlet varsa gelişen teknolojilerle
alakalı istihbarata odaklanan birimler sadece bir tek örgüt olmamalıdır. Bu
nedenle “istihbarat servisleri” denir. ABD’de bunu adı İstihbarat
Topluluğu (Intelligence Community, IC) şeklindedir. Bu durumda zeki
insanlar veya teşkilatlar topluluğu için bir çaba sarf ediliyor demektir.
Ürünlerden yararlanmayan yoktur! Küresel rekabette
konu önemlidir ama bakılırsa sağlıktan, eğitimden, tarımdan, sanayiden,
iletişimden, güvenlikten, eğlenceden, finanstan, kurumsal sistemlerden
insanların günlük kullandıkları gereçlere varana dek yelpaze geniştir. Cihazlar
vardır, ama bunun yanı sıra uygulamalar da vardır. Görünür veri bankaları
vardır, ama bunun gerisinde başka veri gruplarıyla çalışılan alanlar vardır.
Eğer konuyu ABD’ye veya Çin’e taşırsak, bu ülkelerin
küresel rekabetteki etkinliklerini, ekonomik performanslarını, stratejik
projelerini, eğitimlerini, enstitülerini, araştırma merkezlerini, şirketlerinin
kapasitelerini, vakıflarının güçlerini, yetişmiş insan güçlerini, her alanda
seferber edebildikleri imkân ve kabiliyetlerini, istihbarat teşkilatlarını göz
önüne alırsak, çok daha devasa bir boyuttaki tartışmayı ele almış oluruz. Bu
nedenle konu en üstte bu tür güçlerin savaşına dönüşüyor.
Önümüzdeki on yıllar içinde artık istihbarat her an
insanları kontrol edecek ve yönlendirecek. Bunun hazırlığı içinde bir güç
mücadelesi söz konusudur.
Stratejik Akıllı İstihbarat Savaşları
Yapay zekadaki uluslararası üstünlük yarışı
hızlandıkça, savaş alanındaki avantaj, veri üstünlüğüne, bağlantı ve hesaplama
gücüne, algoritmalara ve genel sistem güvenliğine geçeceği açıktır. Yapay zekâ
ve ilgili teknolojiler istihbarat operasyonlarına tamamen nüfuz ettiğinden, bu
yeni savaş alanı, askeri alemin ötesinde ve daha çok istihbarat alanına doğru
genişleyecektir. Barış zamanında süren Gri Bölge Savaşı’nda, daha çok sivil
görünümlü faaliyetlerde süreceği açıktır. Bu nedenle İstihbarat Operasyonları (Operational
Intelligence) içindeki ağırlık artmaktadır.
Bu akıllı savaşın evriminde stratejistler, Çinli
askerin ABD’ye oranla daha avantajlı olacaklarını ileri sürmektedirler. Hatta
Rusya’nın da Çin’e desteği söz konusu olursa bu daha büyük bir farklılığı tarif
edecek hal alacaktır. Çünkü başından beri bu iki ülke yapay zekâ
teknolojilerini geliştirme ve kullanma konusunda sivil-askeri çabaların
birliğini savunma mimarileri içine dahil etmişlerdi. Bu kaynak avantajı, ABD
istihbarat operasyonlarına karşı savunmasını güçlendirmenin yanı sıra, daha
hedefli ve agresif saldırı operasyonları için kullanışlı bir durumdadır.
Stratejik Akıllı İstihbarat Savaşı için taraflar
mücadelenin daha hızlı aktığı, daha güçlü savunmaya ihtiyacının duyulduğu ve
agresif taarruz imkanları ile karşı tarafa aralıksız müdahalenin gerektiği bir
savaş ortamındalar. Birkaç detaya değinelim. Çin dünyada, Tekno-faydacı Siyasi
Kültür’ü temsil etmektedir. Düşünce yapısında ve stratejisinde Çin, küresel
çapta her defasında oyunu değiştiren teknolojileri yaratıp sahada etkin olmakla
ilgilenmektedir. Bu durum hem istihbaratını böylesi bir amaç için kullandığını
hem de buradan elde ettiğiyle istihbaratının başarısını sürdürdüğü anlaşılır.
Sürekli birbiri için var olan besleyici ve hızlı çalışan bir mekanizmaları var.
Dolayısıyla asker sivil ayrımı hiç yok, her şey Çin için. Bu nedenle ABD Huawei şirketini casuslukla suçlarken,
kurucusunun da eski bir muhabere subayı olduğunu ve oraya devlet eliyle özellikle
oturtulduğunu işaret etmişti. Ayrıca Çin’in Ar-Ge çalışmalarının üniversite,
şirket, devlet, banka gibi çok dinamik bir alan içinde geliştiğini, gerektiği
her noktada ülke kaynaklarını tereddütsüz bir araya getirdiklerini söylememiz
gerekiyor. 5G teknolojisi, nesnelerin interneti, yapay zekâ ve kuantum
teknolojisi alanlarında çok çalıştıklarını görmekteyiz.
ABD uzaya tam kaplama sağlayacak SpaceX firması
maharetiyle network kuruyor. Bu demek oluyor ki yerde olup biten her şey kayda
girecek. Çin de karşı atakla Micius uydu sistemini geliştiriyor. Rusya uzayda
yetkin bir ülke ama teknolojide bu denli belirgin bir projesi henüz yok. Bir
bakarsınız, ben de varım deyivermiş! İnternet bedava olacak ama karşılığında
kontrol var. Net görünen şu, ABD ve Çin uzayda bir meydan okumaya girişiyor, o
halde kurulan Uzay Komutanlıkları işe yarayacak.
Çin her bir aygıtına savunma ünitesi de eklemektedir.
Yapay zekâ destekli istihbarat araçlarını çeşitlendirmektedir. Gözetleme
sensorları ve biyometrik araçları ile bu yapay zekayı birleştirmiştir.
Ekonomide ve ticarette HUMINT imkanları eksiksiz kullanılmaktadır. Ayrıca yapay
zekâ, siber güvenlik ve kriptografi seviyeleri bir hayli ileridir. Bu
kabiliyetle rakiplerinin ağlarına kolaylıkla nüfuz edebilmektedirler. Kendi şifre
sistemlerini ise sürekli güçlendirmektedirler. Algoritmaları ABD analistleri
arasında karışıklık yaratacak türden olup, onların yanlış analiz sonuçlarına
varmalarını temin edecek şekildedir. Operasyonları ve taktikleri böyledir. Her
şey normalmiş gibi zannetmeniz için her şey elinizdedir. Ama aslında verileri
sürekli yanlış listelersiniz. Çin ise size ait verileri derinlemesine analiz
etme kabiliyetiyle ilgilenir.
Agresif taarruz önemlidir. ABD toplama ve analiz
yeteneklerine nüfuz etmek, onları manipüle etmek ve zayıflatmak için yapay zekâ
kullanılır. Yapay zekâ hızlandırmalı siber saldırılar bugünden ABD’yi
yıldırmaktadır, yarın nelerle karşılaşılacağı konusunda endişe duymaktadırlar.
Çin siber taarruz sistemleri ABD toplama ve iletişim platformlarını hedefleyebilirler,
kritik verilere ve istihbarata erişim sağlayabilirler, bunları kullanmak veya
yok etmek için akıllı kötü amaçlı yazılımlar kullanabilirler. Sistemin içine
girdikten sonra ise tamamen farklı sonuçlar çıkararak zamanınızı boşa
harcayabilirsiniz. Çin, ABD istihbarat algoritmalarını kandırmak ve ağını
bozmak için yapay zekâ ile zehirli uygulamalar kullanabilmektedir. Bunun için
Karşı Yapay Zekâ taktiklerine ihtiyaç vardır.
ABD’nin Aradığı
Temel soru şudur: İleri teknolojileri stratejik
istihbarat üretimine entegre etmek için yakın dönemdeki fırsatlar nelerdir ve
bunun önündeki engeller nasıl aşılabilir? Alt sorular ise şunlardır: Hangi
gelişmekte olan teknolojiler her bir toplama aracı içinde (örneğin, SIGINT,
GEOINT ve HUMINT) en uygun ve etkili olabilir? “Analist-makine” performansı,
veri alımını en üst düzeye çıkarmak, işlemeyi kolaylaştırmak, ilgili bilgileri
önceliklendirmek ve analistlerin stratejik düşünmesi ve yazması için daha fazla
bant genişliği oluşturmak için nasıl optimize edilebilir? Yapay zekâ ve bulut
bilişimi gibi yeni teknolojiler, istihbarat ürünlerinin politika, istihbarat,
askeri ve müttefik müşterilere işbirliğini, koordinasyonunu ve dağıtımını
iyileştirmek için nasıl kullanılabilir? Veri bilimcilerini ve teknoloji uzmanlarını
tüm kaynak analiz ortamlarına yerleştirmek için doğru model nedir ve stratejik
analistler hangi becerileri geliştirmeli veya geliştirmelidir? İstihbarat
teşkilleri teknoloji yatırımlarını akıllıca nereye odaklayabilir ve ticari
sektöre bırakmak için en iyisi nedir? İstihbarat servisleri yeni tip gelişmiş
imkanları edinme ve içselleştirme konusunda nasıl daha çevik davranabilir?
Küresel rakiplere karşı ABD ulusal güvenliği için ABD istihbarat teşkilatına
yeni teknolojilerin dahil edilmesinde başarı veya başarısızlığın etkileri
nelerdir?
Diğer Hususlar
Hangi ülke bu sistemlerle ilgileniyor ise evvela
tedarik sistemlerini gözden geçirmelidir. Peşinden kendi adaptasyon süreçleri
için etkin bir planla hareket etmelidir. Mevcut ve gelecek için her inşa
edilecek sistemin öncelikle “sistemlerin sistemi” modeli ile
birleştirilmesi gerekir ve sonra da güçlü ve emniyetli bir veri bankası
kurulmalıdır. Güvenirlik ve doğrulama usulleri önemlidir. Emniyet için çeşitli
kara kutu algoritmaları kullanılmalıdır.
İstihbarat konularının bu denli ticarileşmesinin ayrı
bir yükü vardır. Dolayısıyla her tülü parça, sistem, ağ, teknoloji, yazılıp,
kod, vs. henüz ticari platformdayken, eskisine oranla daha fazla kontrole tabi
tutulmak zorundadır. Teknolojik değişim süreçleri de benzer biçimde kontrollü
sürdürülmelidir. Servis sunarken daha dikkatli olmak şarttır. Bu nedenle ileri
teknolojik sistem ve gereçlerin üretimden kullanıma, her seviyedeki birimin
daha özel teşkilatlanması gerekir. Ticaret ve rekabet koşullarının sürdürülmesi
ile güvenlik bağlamında kazanım elde etmek arasındaki korelasyon titizlikle
yönetilecek konulardır. Bütün bunlara hukuki altyapıda yapılması gereken
düzenlemelerin de hassasiyeti eklenmesi gereken bir diğer konudur. Bu tür
sektörlerde çalışanlar daha çok çeşitlilik gösterir. Hatta ürünleri satın
alanlar da çok çeşitli coğrafyalardan olabilir. Bütün bunlar özenle incelenmesi
gereken konulardır. Sonuçta döner dolaşır iş yine nitelikli personele kadar
indirgenir.
Akıllı İstihbarat Savaşları Çağı’nda önemlisi; zeki,
nitelikli, bilinçli ve titiz olmaktır. Ülkeler kendi teknolojisini üretmek
zorundadır.
Bugün karşımızda olan ve özellikle Donald Trump
yönetimi esnasında daha da alevlenen ABD ve Çin arasındaki Ticaret ve Teknoloji
Savaşı’nın etkileri her alanda günlük yaşamımıza girmiş haldedir. İleriki
zamanlarda bu savaşın etkileri kendini daha da güçlü hissettirecektir.
Dünya tarihi bize göstermektedir ki, Ekonomik Savaş’ın
bir adım sonrası sıcak çatışmadır. Gri alanda olanlar ise dikkat çekici
gelişmelerdir.
Gürsel Tokmakoğlu
KAYNAK : https://www.politikmerkez.com/konular/guvenlik/akilli-istihbarat-savaslari-cagi/