BİYOGRAFİ & KİM KİMDİR ? NE NEDİR ?

Oğlunu idama gönderen Alay
Kraliçesi : KURMANCAN DATKA

At binmek, silah kullanmak, vatan savunmak
için ön sıralarda yer almak… Tüm bunlar, erkeklerle beraber Türk kadınına da
has bir özelliktir. Türk tarihinin her sayfasında bunun örneklerini kolayca
bulmak mümkündür.

Ulusuna zarar gelmesin diye öz oğlunu
idama gönderen bir ana Kurmancan Datka.

Oğlu idam edilirken darağacına yaklaşan
Kurmancan Datka, evladına “Ölüme dik bak, namuslu olduğunu ispat et. Zalime
boyun eğme” der kendisi de meydanda oğlunun ölümünü seyreder.

Hem kendisi hem oğlu bu duruşuyla Rusların
zalimliğine karşı bu şekilde net tavır koymuşlardır.

Yurdu için evlatlarını kurban eden
binlerce Türk kadınından biri olan Kurmancan Datka, 1811 yılında Kırgızistan’ın
Oş iline bağlı Oroke köyünde doğmuştur. Daha sonra hayatını Oş’un Alay
ilçesinde sürdüren parlak zekâsı ve çevikliği ile de halkının gönlünde taht
kuran bu Alay Kraliçesi sadece Kırgızistan için değil, bütün Türkistan için
abide bir şahsiyet olarak anılmakta. Kırgız halkının huzurunu ve birliğini
sağlamak için verdiği mücadeleden dolayı Kırgızlar için Kurmancan Datka örnek
insandır. Heykelleri dikilmiş, adına parklar yapılmış, kitaplar yazılmış,
filmler çekilmiş ve paraların üzerine resmi basılmıştır.

İkinci evliliğini Hokand Hanlığının
Datka’sı Alımbek ile yapan Kurmancan Datka, eşinin pusuya düşürülerek
öldürülmesinin ardından idareyi devralmış ve kurduğu orduyl, Rus işgaline karşı
savaş açmıştır. Bu cesaretli duruşundan ötürü Hokand Hanlığının başında duran
Hudayar Han, Kurmancan anaya “datka” unvanını takdim etmiştir. “Datka” unvanı,
hanlıkta dördüncü derecedeki general rütbesine layık olup, kelime anlamı
“adaletli” demektir.

Siyasi ve diplomatik aklıyla da
Kırgızların birliğine çalışan, Kırgızların anası Kurmancan Datka aynı zamanda
tecrübeli bir siyasi şahsiyet olarak da gönülleri fethetmiştir. Birçok yabancı
seyyah ve araştırmacıyla görüşmelerde bulunmuştur. Örneğin, 1855 yılında
Alay’ın İngiltere’nin egemenliği altına girmesi ile ilgili İngiltere temsilcisi
Artur ile konuşmalarda bulunmuştur. Hatta Rus ordusunun üyesi ve istikbaldeki
Finlandiya Cumhurbaşkanı Carl Gustaf Emil Mannerheim, Rusların talimatıyla Kore
ve Japon ülkelerine araştırmacı olarak 1906-1908 yıllarındaki seyahatinde
Kırgızistan toprakları üzerinden geçerken Alay Kraliçesi Kurmancan Datka ile
görüşme imkânı bulmuştur. Kurmancan Datka’nın, Orta Asya’da ilk general kadın
olduğunu öğrenen Mannerheym, 94 yaşında olan Kurmancan Datka ile görüşür ve
Kırgızların anasıyla tanıştıktan sonra hayat hikâyesinden etkilenen Mannerheym,
Kurmancan Datka’nın resmini çekmek ister. Kurmancan Datka ise 94 yaşına rağmen
at belinde fotoğrafını çektirir.

1 Şubat 1907 tarihinde Oş ilinin Madı
köyünde dünyadan göç eden ve tüm hayatı ile ideal Türk kadınını resmeden
Kurmancan Datka’nın ruhu şad olsun.

Elnur
Paşa