TARİH & TARİHİ ESERLER & ARKEOLOJİ & MİTOLOJİ & SANAT TARİHİ & NOSTALJİ DÜNYASI & KUVAYI MİLLİYE

TARİH /// Muhteşem Türk Atı - İngiliz Atçılığının Atası : Byerley Türk


Muhteşem Türk Atı – İngiliz Atçılığının Atası :
Byerley Türk




Erken
yaşta Osmanlı ordusu ile gittiği savaş meydanlarından, İngiltere’de başarıdan
başarıya koştuğu yarış sahalarına, Thoroughbred ırkının temel üç aygırından
birincisi oluşundan, atlarda cesaret ve hızın sembolü olarak haklı bir şöhrete
uzanan bir hayat… Ve Thoroughbred ırkı içinde sayısı gün geçtikçe azalıyor olsa
da günümüze kadar uzanan bir soyun kurucusu… İşte Byerley Türk… Hayatının ilk
sekiz yılı (bazı kaynaklara göre 10 yılı) savaş meydanlarında geçen bu at, bir
Osmanlı zabiti olan sahibi ile 1683 yılında II. Viyana kuşatmasına katılmış.
Daha sonra Budin Kuşatmasında Avusturya ve müttefiklerinin Budin’i geri alması
sonucunda esir düşen seyisi ile birlikte, Yüzbaşı Robert Byerley tarafından
alınıp, İngiltere’ye götürülmüş. Yaşamının yaklaşık ilk on yılını savaştan savaşa
tehlike içinde geçiren bu atın, doğumundan itibaren onun bakımını yapan ve ona
sevgiyle özen gösteren seyisi hep yanında olmuştur. Robert Byerley’in bu atı
seyisi ile birlikte alıp götürmesinin sebebi ise Türk atlarının dayanıklılığı,
hızı, akıllı oluşunun yanında inatçılığı ve seyisi ya da binicisi dışında
kimseyi yanına yaklaştırmadığını biliyor olmasındandır. Seyisi bir yıl kadar
Byerley Türk ile birlikte İngiltere’de kalmış sonra ortadan kaybolmuştur. Bu
kısa süre zarfı içinde İngilizler ondan atın sevgiyle nasıl terbiye edildiğini
öğrenmişler ve ata saygı gösterilmesi gerektiğini anlamışlardır. Adının ne
olduğunu bilinmeyen bu seyis o bölgede diktiği ceviz ağaçları ile günümüzde
hâlâ anılmaktadır. Byerley Türk seyisinin ortadan kayboluşundan sonra haftalarca
dünyaya küsüp, bir matem içine girmiş olması Yüzbaşı Byerley’i endişeye sevk
etmiş olsa da zaman içinde Byerley Türk’ün güvenini kazanmayı başarmıştır.



Byerley Türk yeni sahibi ile Kral III. William’ın İrlanda seferine ve Boyne
Meydan Savaşına da katılmış. Bu savaşlarda da cesareti ve dayanıklılığı ile
sahibinin başarılı olmasında önemli rol oynamış. Byerley Türk, yeni sahibi ile
de iki yıl kadar savaş meydanlarında boy göstermiştir.



Byerley Türk’ün Türkçe bir ismi de var. Azarax. Anne ve babasının isimlerinden
oluşturulan bu isim, babasının Ateş olan isminin ilk harfi A ile annesinin
Zarif olan isminin Zar kısmının birleştirilmesi sonucunda ateş çocuğu anlamına
gelen Azarax ismi üretilmiştir. Dönemin ressamlarından John Wootton tarafından
resmedilen Byerley Türk hiç değişik renkte lekesi olmayan siyah bir at olarak
resmedilmiş ve kayıtlarda çoğu yavrusunun da kendiyle aynı renkte olduğu
yazıyor. Byerley Türk’ün rengini kendi gibi siyah olan annesi Zarif’ten aldığı
söyleniyor. Zira Byerley Turk gibi savaş meydanlarında zorlu mücadeleler
geçirmiş babası olan Ateş demirkır bir safkan.


İngiltere’deki
en eski yarış kayıtlarında Byerley Türk’ün ilk olarak 1690 yılında yarış
koşmaya başladığını görüyoruz. Bu tarih bize Byerley Türk’ün 10 ya da 12 yaşlarında
yarış sahalarına geldiğini gösteriyor. Kuzey İrlanda’da düzenlenen Kraliyet
koşusunu kazandıktan sonra bütün yarışçılar ve yetiştiricilerin dikkati Byerley
Türk üzerine yoğunlaşıyor ve aygır olarak birçok talep almaya başlıyor. Byerley
Türk’ün ilk tayı 1701 yılında doğan Basto’dur. Basto yarış sahalarında
1708-1710 yılları arasında başarılı yarışlar yapmış bir isim ama Byerley Türk
hattının devamını sağlayan asıl isim ise bir başka oğlu Jigg. Kayıtlarda Basto
ile aynı yıl doğduğu görünen Jigg’in 1718 doğumlu oğlu Partner (Crofts Partner)
hem güçlü bir yarış atı hem de başarılı bir aygır olarak soyun devamını
sağlayan isim olarak tarihteki yerini alıyor.




(…..)




Byerley Türk adına düzenlenen Grup 1 koşu ülkemizde 5 senedir koşulmakta…
Düzenlen Gr.I Byerley Türk koşusuna bu iki yılda katılan safkanlar içinde
Byerley Türk soyundan gelen bir isim olmaması bizim açımızdan üzüntü verici bir
durum olarak algılanmalı. Yurt dışında Byerley Türk soyundan gelen erkek
atların birçoğu iğdiş edilerek koşturuluyor. Bunda bir kasıt aramak gerekir mi
yoksa o ülkelerdeki yarış şartları bunu gerektiriyor bunun tartışmasını
yapmayacağım. Sonuçta, iğdiş edilen bu safkanların soyun devamı anlamında bir
katkısının olmayacağı aşikârdır. İsmindeki Türk adı ile at yarışları tarihine
mal olmuş bu önemli aygırının soyunun devamı ve gelişmesi konusunda
yapılabilecek bir şeyler varsa bunların yapılacağı adres aynı Türk ismini
taşıyanların yaşadığı yerdir diye düşünüyorum. Bir dönem ülkemizde de bulunup
at almış olan Jeremy James Byerley Turk hakkında bir kitap bile hazırlayıp
piyasaya sundu. Kitabın kapağında Byerley Türk’ten dünyanın ilk Thoroughbred
atı olarak söz ediyor. Osmanlı’nın gerileme dönemine girdiği zamanlarda
Avrupa’da yükselen bir Türk ismi olarak karşımıza çıkıyor Byerley Türk.

Dünyanın ilk Thoroughbred atı olarak adlandırılan Byerley Türk bugün 26’dan
fazla nesil oluşturmuş bir aygır.




Thoroughbred ırkı içinde etkinliği günden güne azalan Byerley Türk soyu
günümüzde varlığını sınırlı sayıda aygır ile sürdürmekte. Gerek sınırlı sayıda
aygır ile soyun devam ediyor olması, gerekse mevcut aygırların erkek taylarının
çoğunlukla iğdiş (hadım) edilerek koşturuluyor olması Byerley Türk soyunu yok
olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmakta. Byerley Türk soyundan en son Chef
De Race isim olan ve bu soyun devamında en büyük kilometre taşı olacak Indian
Ridge’in, 2006 yılının 17 Ocağında kalp krizi geçirerek ölmesi de bu soyun
devamı ve Thoroughbred ırkı içinde sayısının artması açısından büyük kayıp
olmuştur. 21 yaşında ölen bu aygırın geride soyu devam ettirecek günümüzde
aygırlık yapan birçok oğlu var. Halen sahalarda koşan taylarının olduğunu
düşündüğümüzde ilerde Indian Ridge’nin aygırlık yapan oğullarının sayısının
artabileceğini söyleyebiliriz.


Erhan Gökbayrak


LİNK : http://www.byerleyturk.net/byerley-turk-hakkimizda/byerley-turk-tarihce



T.C.
Darphane, 2014 yılında “Byerley Türk Atı” adına 1 lira değerinde hatıra para
basmıştır.


LİNK : https://yenidenergenekon.com/85-muhtesem-turk-ati-ingiliz-atciliginin-atasi-byerley-turk/